BILIŃSKA-STECYSZYN: Ten nieszczęsny imiesłów przysłówkowy

Na podstawie tego co czytam, słyszę w radiu czy telewizji, jestem przekonana, że wielu z was nie zauważy błędu w zdaniu: “Rozmyślając o tej sprawie, naszła mnie taka smutna refleksja”. A błąd polega na niepotrzebnym (i niepoprawnym) użyciu imiesłowu.

Oczywiście nie musicie go używać. Można go z powodzeniem zastąpić orzeczeniem w formie osobowej, czyli: Gdy rozmyślałem o tej sprawie, naszła mnie taka smutna refleksja.

Lecz jeśli już ten imiesłów sam nawinie się wam pod rękę, baczcie, by zastosować go poprawnie.

O co chodzi? Imiesłów przysłówkowy to ten zakończony na –ąc. Dokładnie: imiesłów przysłówkowy współczesny. Bo jest jeszcze uprzedni, coraz rzadziej używany, zakończony na –wszy i –łszy (zrobiwszy, przyszedłszy itd. itp.).

Ja jednak chcę zwrócić uwagę na ten z końcówką –ąc (siedząc, leżąc, pisząc). Masa ludzi go źle używa. Nie bądź w tej masie!

Stosujemy go w zdaniu złożonym, ale tylko wtedy, gdy w zadaniach składowych jest ten sam podmiot, a czynności są równoczesne, jak np.: Idąc ulicą, widziałem mijające mnie samochody. Podmiot (domyślny) w obu zdaniach składowych jest ten sam: ja szedłem i równocześnie ja widziałem.

Natomiast jest błędem: Idąc ulicą, mijały mnie samochody. Bo tu podmioty są dwa: ja szedłem (szłam), a samochody mijały. Niestety wielu ludzi ma tendencję do popełniania tego typu błędów. Przepraszam, że przykład jest taki prymitywny, ale na nim najlepiej wyjaśnić, o co chodzi z tym imiesłowem.

Inne przykłady błędów tego typu (z wypracowań uczniowskich, autentyczne!):

• Jadąc rowerem, ugryzł mnie pies.

Pies jechał rowerem? Tak wynika z tego zdania. A przecież kto inny jechał, kto inny gryzł. Imiesłów nie powinien być użyty. Poprawnie zdanie winno brzmieć: Gdy jechałem rowerem, ugryzł mnie pies.

• Mając siedem lat, rodzice zapisali mnie do szkoły.

Siedmiolatkowie już mieli dziecko i zapisali je do szkoły? Niedorzeczność. Nie wolno użyć imiesłowu, wszak tu są dwa różne podmioty. Ja miałem, rodzice zapisali. Wyrzucamy imiesłów! Gdy miałem siedem lat, rodzice zapisali mnie do szkoły. Tak jest poprawnie!

Kończąc, wyrażam nadzieję, że moje wskazówki przydadzą się piszącym. Zauważcie ten sam podmiot (tzw. domyślny): ja kończę i ja wyrażam.

Dlatego mogłam użyć imiesłowu.

HANNA BILIŃSKA-STECYSZYN