LUQUE-KURCZ: O “Szklanym kloszu” Sylvii Plath

Wydawnictwo Marginesy wydało “Szklany klosz”, legendarną powieść Sylvii Plath. Miesiąc po jej pierwszym wydaniu w 1963 roku autorka popełniła samobójstwo. Książka jest autobiograficzną podróżą do najmroczniejszych obszarów owładniętej chorobą psychiki pisarki. Realizm i dar ubierania w słowa stanów emocjonalnych autorki sprawił, iż “Szklany klosz” jest absolutnym i ponadczasowym arcydziełem.

Snując swoją opowieść, Plath mistrzowsko żongluje prostym, lecz i wysublimowanym językiem, prowadząc czytelnika po trudno dostępnych obszarach emocji i meandrach głębokich przeżyć narratora. Opowiadając pozornie proste historie, zanurza nas w otchłani własnych doznań, niemal na pograniczu chorobowych urojeń, a także inteligentnej manipulacji, charakterystycznej dla zaburzeń psychicznych.

Można by powiedzieć, że “Szklany klosz” jest jak walizka z podwójnym dnem. Z jednej strony jest to nudnawa opowieść pensjonarki, poruszającej się w “wielkim mieście”, gdzie konsumpcjonizm, blichtr i epatowanie seksem są na porządku dziennym, ale z drugiej – to wielkiej urody poetyckość wpleciona w powieść. Każdy detal, błaha sytuacja zostały ubrane w piękne metafory. Nie jest jednak tajemnicą, że osobisty ciężar tej książki ostatecznie przygniótł autorkę. Pozostaje ona jednak najważniejszą pozycją w dorobku amerykańskiej poetki, pisarki i eseistki. Była to najbardziej cenzurowana powieść w XX wieku. Plath napisała ją pod pseudonimem Victorii Lucas i wydała w Londynie 14 stycznia 1963 roku; pierwsze polskie wydanie ukazało się w 1975 roku w tłumaczeniu Miry Michałowskiej.

O czym jest powieść Sylvii Plath? Jej bohaterką jest Esther Greenwood, inteligentna i utalentowana literacko dziewiętnastolatka spod Bostonu, która przybywa do Nowego Jorku, aby odbyć krótki staż w redakcji miesięcznika dla dziewcząt. Nie umie się jednak odnaleźć w nowym miejscu. Przy innych dziewczętach jej uroda wydaje się być znikoma, a dobre stopnie, które dotąd były jej atutem, nie mają najmniejszego znaczenia. Esther popada w przygnębienie, czuje się coraz bardziej obco i samotnie. Nie sprawiają jej radości spotkania towarzyskie. Mężczyźni budzą niechęć, a praca nie przynosi oczekiwanej satysfakcji. Dziewczyna nie potrafi określić, kim chce być, ani zdecydować, co jest dla niej ważne. Popada w coraz większą apatię i depresję, aż w końcu przychodzi załamanie.

Sylvia Plath (1932-1963) – amerykańska poetka, pisarka, eseistka. Zaliczana do grona poetów wyklętych, jedna z czołowych reprezentantów poezji konfesyjnej., kierunku w literaturze lat 50. i 60. XX wieku. W 1955 r. wyjechała jako stypendystka Fulbrighta na studia do Anglii, gdzie poznała swojego przyszłego męża, poetę Teda Hughesa, którego poślubiła w 1956 roku. W Anglii wydała pierwszy tomik “Kolos”. Plath chorowała na zaburzenie afektywne dwubiegunowe (depresję i stany maniakalne) i kilkakrotnie przebywała w szpitalach psychiatrycznych, najczęściej w związku z próbami samobójczymi. Ostatecznie, odbierając sobie życie (otruła się gazem), osierociła dwoje dzieci – Friedę i Nicholasa.

MONIKA LUQUE-KURCZ


Sylvia Plath, “Szklany klosz”, tłum. Mira Michałowska, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2019.