MAKSYSZ: Axentowicz – prekursor kobiecego piękna
Teodor Axentowicz był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy. Rysownik, grafik, ilustrator, pedagog, koryfeusz wśród portrecistów pięknych kobiet. Urodził się w 1859 roku w węgierskim Braszowie, w rodzinie o ormiańskich korzeniach.
Podczas studiów na Politechnice Lwowskiej postanowił poświęcić się malarstwu. W 1879 roku wyjechał do Monachium, gdzie podjął studia na tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych, doskonaląc swój warsztat pod kierunkiem Gabriela von Hackla, Sandora Wagnera i Gyuli Benczura. Po otrzymaniu dyplomu Axentowicz wyjechał do Paryża, w którym spędził następne 13 lat swojego życia. W tym czasie opanował do perfekcji operowanie kolorem i światłem, a jego dzieła nabrały purystycznej lekkości i wykwintnego charakteru. W jego twórczości okresu paryskiego można zauważyć wpływ impresjonizmu. Potrafił on jednak stworzyć oryginalny i indywidualny styl ukierunkowany impresjonistycznym kunsztem. Obracał się w kręgu zamożnych artystów. Inspirowały go kobiety. Piękne, wyrafinowane, zamyślone i emanujące zmysłowością. Chętnie uwieczniał je na portretach, wykorzystując swą ulubioną technikę pasteli.
Jedną z modelek Axentowicza była “Ruda”, której twarz pojawia się również m.in. na plakatach anonsujących wystawy Towarzystwa Artystów Polskich “Sztuka”. Na imię miała Ata (Ama) Zakrzewska. Tadeusz Boy Żeleński w swoim eseju “Z dogmatem” zamieścił wzmianki o niej i jej siostrze – Nacie. Autor “Znasz-li ten kraj” zacytował wierszyk zapisany na wachlarzu jednej z sióstr: “Ładna Nata, ładna Ama, ale najpiękniejsza mama”. Ten żart poetycki Boy dopełnił parafrazą “Biedna Ama, biedna Nata, ale najbiedniejszy tata”. Piękną Amą z wierszyka była Anna Teresa Zakrzewska, która w 1903 roku wyszła za mąż za włoskiego arystokratę z Sycylii – Alessandro Tascę. Dalsze losy Naty nie zostały opisane przez żadnego “kronikarza” tamtych czasów. Ostatnia wzmianka w tekście Boya-Żeleńskiego dotyczy tego, że dziewczyna wyszła za rosyjskiego księcia.
Celem było organizowanie wystaw. Do członków założycieli tej grupy należeli: Józef Chełmoński, Julian Fałat, Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Jan Stanisławski, Włodzimierz Tetmajer, Leon Wyczółkowski i Stanisław Wyspiański. Axentowicz na przestrzeni niemal czterdziestu lat projektował dla Towarzystwa plakaty.
W 1888 roku Teodor Axentowicz poznał Sarę Bernhard, która stała się jego modelką. Artysta stworzył cykl jej portretów. W jego dorobku znajdują się setki pastelowych portretów wytwornych salonowych dam w balowych sukniach, w kapeluszach, w szlachetnej biżuterii oraz w karnawałowych maskach. Axentowicz stosował określoną gamę barw, opierając się głównie na czerni i bieli, różu oraz błękicie w srebrzystych odcieniach. Najbardziej widoczne są w obrazach takich jak: “Zaczytana”, “Rudowłosa”, “Dziewczyna z niebieskim dzbanem”. Inspiracją do stworzenia obrazu “Portret damy w czarnej sukni” była twórczość: James’a McNeill Wistlera, John’a Singer Sargenta i Giovanniego Boldiniego. Potrafił w niezwykły sposób przenieść swoje wyidealizowane postrzeganie kobiet na portrety, które tworzył. Sztukę tę opanował wręcz do perfekcji.
Mieszkając w Krakowie, założył szkołę malarstwa dla mężczyzn i kobiet. Placówka mieściła się przy ul. Gołębiej 14. W szkole uczyli Stanisławski i Wyczółkowski. Na ówczesne czasy było to niebywale odważne i nowatorskie przedsięwzięcie. Axentowicz stawiał kobiety-malarki na równi z artystami płci przeciwnej. Jego twórczość i działania społeczne określić można jako gloryfikowanie kobiet. To czyni go bardzo eminentnym i bezprecedensowym malarzem zarówno w odniesieniu do czasów, w których tworzył, jak i do czasów obecnych.
Teodor Axentowicz był rektorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz honorowym członkiem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Swoje prace wystawiał m.in. w Berlinie, St. Louis, Monachium, Londynie, Wiedniu, Rzymie, Wenecji, Paryżu, Chicago i Pradze. Obecnie jego prace można zobaczyć m. in. w Muzeum Mazowieckim w Płocku, w Muzeum Narodowym w Warszawie i w Krakowie, w Muzeum Sztuki w Łodzi oraz w największych prywatnych kolekcjach na świecie.
ROKSANA MAKSYSZ
