KRAKOWIAK: Piłsudski przeciw nazizmowi
Książka Leszka Moczulskiego “Wojna prewencyjna. Czy Piłsudski planował najazd na Niemcy” to wbrew pozorom publikacja nie tylko o śmiałym planie Marszałka, ale przede wszystkim o kulisach dyplomacji lat 30. XX wieku. Opisany jest w niej cały ciąg wydarzeń od roku 1933 aż po konferencję monachijską w 1938 r.
Co istotne, Moczulski w książce doskonale przedstawił realia ówczesnej epoki. Ze szczegółami opisał sytuację polityczną we wszystkich liczących się wówczas europejskich państwach. Momentem zwrotnym w owych czasach było oczywiście dojście do władzy w Niemczech Adolfa Hitlera. Fakt ten stał się przyczynkiem do całego ciągu zdarzeń, którego początkiem była idea wojny prewencyjnej wykreowana przez Marszałka Piłsudskiego. Kto wie, jak dalej potoczyłyby się losy Europy i świata, gdyby europejskie mocarstwa, głównie Francja, zdecydowały się wdrożyć śmiały plan Marszałka? W książce bardzo szczegółowo przedstawiono kulisy dyplomatyczne tamtych wydarzeń. Są m.in. relacje ze spotkania ambasadora Wysockiego z wodzem III Rzeszy.
Autor na początku książki wyłożył również doktrynę Piłsudskiego – tj. politykę równowagi, prowadzoną po śmierci Marszałka przez jego następcę Józefa Becka. Leszek Moczulski ze swadą broni owej polityki równowagi, której zdaniem rewizjonistów dziś już obronić się nie da. Tym niemniej autor starał się bronić ówczesnej polskiej polityki. I trzeba mu oddać, że zrobił to w bardzo umiejętny sposób. Bardzo dokładnie przedstawił ówczesne polskie decyzje, wskazując na konsekwencje i logikę podejmowanych przez polską dyplomację działań. Atutem tej książki jest też niezwykle bogate odwołanie się do źródeł, relacji czy pamiętników uczestników tamtych wydarzeń, co świadczy o głębokim zbadaniu tematu przez Moczulskiego. Ciekawy jest drugi rozdział książki, w którym autor opisuje mało znany w obecnej historiografii pakt w Stresie. Przy czym, co charakterystyczne dla tej książki, dość szczegółowo opisane zostały zarówno kulisy porozumienia, jak i jego następstwa.
W dalszej części książki autor skupia się na kulisach dyplomacji, stanowiących podłoże wydarzeń bezpośrednio poprzedzających wybuch wojny. Opisuje przede wszystkim działania głównych graczy na europejskich salonach, tj. Francji, Anglii, Włoch czy Niemiec. Oczywiście nie zabrakło także miejsca dla przedstawienia polityki mniejszych krajów, tj. Polski, Czechosłowacji czy Austrii. Co istotne, książka kierowana jest do czytelników o pewnym wyrobieniu historycznym i wiedzy o tamtych wydarzeniach. Laikom ciężko byłoby się rozeznać w bardzo dokładnych opisach folkloru politycznego Francji, Anglii, Niemiec czy Czechosłowacji. Zmieniający się jak rękawiczki premierowie czy ministrowie tych krajów oraz rozmaite koalicje to standard w ówczesnych realiach. Autorowi trzeba oddać, że bardzo gruntownie zgłębił temat, przedstawione fakty czy też tezy poparł dokumentami. Mało jest gdybania, głównie fakty. Przedstawione chronologicznie i szczegółowo. Wrażenie robi wykaz źródeł (aż 6 stron). Minusem jest zakończenie. Autor przerywa opowieść tuż przed kryzysem monachijskim i w dosyć lakoniczny sposób puentuje książkę. Generalnie książka na plus, warta polecenia dla osób interesujących się historią bądź dyplomacją. Zwłaszcza XX wieku. A temat książki wciąż nie jest jeszcze powszechnie znany, stąd wart jest zgłębienia.
Do idei wojny prewencyjnej nawiązuje również spektakl Teatru Telewizji – “Marszałek”, który niedawno mogliśmy oglądać w TVP, ze znakomitą tytułową kreacją Mariusza Bonaszewskego. Książka Leszka Moczulskiego stanowi więc ciekawe uzupełnienie publicystyki dotyczącej ważnych wydarzeń XX wieku, które – podobnie jak Bitwa Warszawska 1920 roku – gdyby zostały zmaterializowane, już w pierwszej połowie lat 30. minionego wieku mogły ochronić Polskę i Europę przed doświadczeniami okropności totalitaryzmu – tym razem brunatnego. Szkoda, że nasi francuscy sojusznicy nie dorośli do wielkiego geniuszu Marszałka Józefa Piłsudskiego, za co, poczynając od tragicznych wydarzeń września 1939 r., zaczęliśmy płacić wszyscy bardzo wysoką cenę.
KAMIL K. KRAKOWIAK
Leszek Moczulski, “Wojna prewencyjna. Czy Piłsudski planował najazd na Niemcy”, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2017.
